Áleýetti ásker áljýaz ándi shyrqamas bolar

Qazaqtyń estrada janry kenjelep damyp kele jatqandyqtan, ony ońdyrmaıtyn aıtqyshtar da kóp. Synaýǵa saýaty jetsin-jetpesin, áıteýir, erinbegenniń bári emeýrin bildirip qalýǵa qumar. «Nashar», «byt-shyt», bytyqy-shytyqy... Jaza-jaza jaýyr, aıta-aıta aqjem bolǵan ol taqyrypqa soqpaı-aq, bul joly biz saptaǵy sarbazdar sarynynyń sıqyna toqtalyp kórmekpiz...

«Samolet ushyp barady-eı! Heı!

Qaı jaqqa baryp qonady-eı? Heı!».

1977 jylǵy aǵam Qaraǵandyda Otan aldyndaǵy boryshyn ótep júrgende, sarbazdar osy ándi eki jyl boıy «shyrqapty». Ekiniń biri, egizdiń syńary «aqyn» atanyp júrgen zamanda mátin avtoryna báribir ǵoı delik. Al alda-jalda el basyna kún týa qalsa, tóbesinen zý-zý etip kúnde ótip jatatyn áskerı ushaqtyń qaı baǵytqa ketkenin bilmeıtin Otan qorǵaýshylardan ne úmit, ne qaıyr?! Olarǵa neni aıtqyzyp, neni qoıǵyzý kerektigin rota komandırleri rettemese, jetisken ekenbiz!

Sonymen qatar, álgilerdiń sart-surt qadam basyp bara jatyp aıtatyn jupyny «repertýarlaryndaǵy» taǵy bir án mynaý bolypty:

«Qyzyl gúlim-aı, qyzyqtyrdyń-aı!

Appaq gúlim-a-a-aı, ardaǵymsyń-aı!..».

Osy kúni bolsa, shep aldyna Qaırat Nurtasty shyǵaryp alyp júretindeı eken, á? Ol balanyń qyryldap-byryldap oryndaıtyn «ınkýbator ánderi» qorǵanys salasyndaǵylardyń arasynda da hıt shyǵar, bálkim? Qazaq jaýyngerleriniń bosań, bolbyr «ánderdi» oryndap bara jatqanyn elestetýdiń ózi qandaı aıanyshty?!.

Oý, sonda, erlik rýhyn sharyqtata shyrqaıtuǵyn patrıottyq ánderdiń pármeni joq pa?! «Joqqa júırik jetpeıdi» deıin desek, bar. Tolyp jatyr!

«Beıbitshilik saqtalady» (áni – Á. Espaevtiki, sózi – N. Shákenovtiki), «Armysyń, aıbyndy sarbazym?!» (áni – B. Altaevtiki, mátini – B. Smaǵuldiki), «Jas ulandar áni» (áni – E. Ámirovtiki, mátini – S. Aqsuńqarulyniki), «Sarbazdar marshy» (áni – Q. Sátıevtiki, sózi – Q. Smaǵuldiki), t.b. arnaıy ánderimiz eshkimniń taqııasyna tar kelmese kerek-ti. Oryndaı alsa, ońdy ánge zárý emespiz. Tipti, elimizdiń túkpir-túkpirinde jas sarbazdardyń jigerin janý maqsatynda «Áskerı-patrıottyq ánder» festıvali, «Áskerı kerneı» atty patrıottyq ánder baıqaýy, «Erlik – urpaq urany» degen áskerı-patrıottyq ánder baıqaýy men «VIVAT, Qazaqstan!» áskerı-patrıottyq ánder festıvali syndy kóptegen saıystar uıymdastyrylyp júr ǵoı. Qaıda, solardyń tolyqqandy nátıjesi?!

Názik júrekti («túkti júrekti» degendi abaılap qoldanatyn deńgeıge tústik) ulandarymyz shepte shińkildep lırıkalyq án oryndamasa, qazirgi aınaldyrǵan bir jyldyń ishinde mahabbattan maqurym bola qalmas... Baýyryna alty ishekti gıtarasyn basyp alyp, «ýap-pa-palatýǵa» úzilis ýaqyttary da jetedi ári-beriden soń! Al negizinde qazaq jas qyrandarynyń sapta sańqyldap aıtýy tıis ánderi mynalar:

 

«О́zińniń aspanyń – qorǵasań,

О́zińniń jazırań – tolǵasań,

Ata Zań – ózińniń aıbaryń,

О́zińniń aımaǵyń, baıraǵyń,

Armysyń, aıbyndy sarbazym?!».

 

«Sen maǵan jumaq baǵysyń!

Bar álem seni tanysyn!

Ant berem máńgi qorǵaýǵa,

Alashtyń aryn, namysyn!».

 

«Kók baıraq – araılaǵan nur tańymyz,

Jigittiń synǵa túsken sultanymyz!

Dushpanǵa qatal bolǵan, dosqa berik,

Jaýjúrek Baýyrjannyń urpaǵymyz!».

 

«Qorǵaý úshin ómir kórkin,

Búginnen de erteń nurly.

Boldyrmaımyz soǵys órtin,

Dostar berik sapqa turdy!».

Mine, saǵan saýatty sarbaz áni kerek bolsa!.. Patrıottyq pa, patrıottyq! Rýhty ma, rýhty! Áserli me, áserli! Demek, «án túzelmeı, sán túzelmeıdi». О́zge jurttan ústindegi alabajaq kıimimen ǵana erekshelenbeıtin áskerdiń aty – ásker bolýy kerek! Úkilegen úmitimizdi «Otan qorǵaýshy» degen atqa laıyq boryshyn ótegen balamyz ǵana aqtaı almaq. Olarǵa saýatsyzdyq, áljýazdyq jaraspaıdy.

Qazirgi keıbir arýlar jigitterdiń buıryq bere sóılegenin unatady. Al ol úshin de kóp jaǵdaıda qatań tártipti kórip, barlyq synǵa tóselgen, boıyna patrıotızm nárin sińirgen myqty uldardyń az bolmaǵany abzal.

P.S. Sóz basynda aıtylǵan kim kóringenniń oryndaýyndaǵy estrada aıqaıynan áskerı ánniń orny bólek. Sondyqtan onyń mátinin mindetti túrde talantty aqyndarǵa jazdyrtpasa bolmaıdy. Bulaı deıtinimiz, damyǵan elderde arnaıy áskerı án, áskerı ánuran, áskerı marsh jazatyn maman-kompozıtorlar mektebi bar. Olar aqyndardy «mańdaıynan shertip júrip» tańdaıdy. Sebebi, jaýyngerlerdiń sanasyn sergitetin, olardyń sapta júrgen kezinde aıaq alysyn, qımyl-qozǵalysyn shıratatyn qanatty ánder kerek. Ondaı qanatty án kezinde ózimizde de bolǵan. Burynǵy qazaqtar áni de, sózi de myǵym «joryq jyrlaryn» shyrqaǵan. Ondaı jyrdy aıtqan sátte jasyq jigitterdiń ózi naızaǵa qalaı jarmasqanyn bilmeı qalady eken. Sol qunymyzdy táýelsizdik jyldarynda túsirip almaýǵa tyrysaıyq endi!..

 

Erkeǵalı BOLATULY