• USD 468.56

  • EUR 497.56

  • RUB 7.3

  • CNY 67.18

29 Naýryz, 10:29:00
Almaty
+35°

05 Naýryz, 2018 Segiz órim

Sansyzbaı Nurbaba. Mıllıard «qusqan» myqtylar

Jemqorlyq babymen aıyptalyp, eselep qarjy quıyp qutylǵandar sonshama aqshany qaıdan alady osy?

Damyǵan el ekenimizge bir dálel osy bolar dep topshylaımyz, Qazaqstanda jemqorlyq babymen tutylǵandar mıllıardtap aıyppul tólep jatyr. Kúni keshe ǵana «Qazaqstan ınjınırıng» basqarma tóraǵasynyń burynǵy orynbasary Qanat Sultanbekovtiń sot belgilegen qomaqty qarjyny tolyǵymen ótegeni habarlandy. Qarjynyń naqty kólemin aıtsaq, eki kózińiz aspanǵa shyǵady: 2 mıllıard 139 mıllıon 500 myń teńge. Degenmen Sultanbekov mıllıardtap «qusqandardyń» aldy emes. Soǵan qaraǵanda, sońy da bolmaıtyn shyǵar.

О́mirbaıanyna úńilsek, Qanat Sultanbekov 1998 jyly Qazaq memlekettik sáýlet-qurylys akademııasyn ınjener-qurylysshy mamandyǵy boıynsha támamdaǵan. Sodan keıin, Stıvenson atyndaǵy Tehnologııalyq ınstıtýtta jáne  Ferlı Dıkenson atyndaǵy ýnıversıtette tálim alyp, tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty atanǵan. Túrli qurylys kompanııalarynda basshylyq qyzmette bolǵan. Onyń memlekettik qyzmetke kelýi 2004 jyldan bastalady. Aldymen Almaty qalasy ákiminiń  baqylaý-ınspektorlyq bóliminiń meńgerýshisi, eki jyldan soń Almaty qalalyq Jolaýshylar kóligi men avtomobıl joldary departamentiniń dırektory, Almaty qalasy ákiminiń orynbasary syndy laýazymdy qyzmetterdiń qulaǵyn ustap kórdi. Almatydan Astanaǵa aýysqanda da mánsaby tómendegen joq. Astanadaǵy Jolaýshylar kóligi men avtomobıl joldary basqarmasyn basqarǵannan keıin Astana ákiminiń orynbasary qyzmetine taǵaıyndalyp, keıin bul qyzmetti prezıdenttiń jıen nemeresi  Nurálı Álıevke bosatyp bergeni de este.

Qanat Sultanbekov "Qazaqstan ınjırıng" basqarma tóraǵasynyń orynbasary qyzmetin eki jyl atqarǵannan keıin, ıaǵnı, 2017 jyldyń aqpan aıynda qamaýǵa alynǵan bolatyn. Oǵan «Asa iri kólemde para aldy» degen aıyp taǵylyp, 10 jylǵa sottalǵan. Resmı derekterge qaraǵanda, ol Astana ákimine orynbasar bolyp júrgende 178 mıllıon teńge, «Qazaqstan ınjınırıngke» kelgen soń 286 mıllıon teńge para alǵan. Alaıda appelıasııalyq sot Qanat Sultanbekovtiń «adamgershilik minezdemesi» men «otbasylyq jaǵdaıyn» jáne ózge qasıetterin eskere otyryp, oǵan 2 mıllıard 139 mıllıon 500 myń teńge tóleýdi mindettegen edi. Mine, bir jyl shamasynda Sultanbekov sol qaryzyn ótep, qapastan bosady.

Memleket qorjynyna mıllıardtap qarjy quıyp, jazadan sytylyp shyqqan taǵy bir myqtyńyz – Tabıǵı monopolııalardy retteý agenttiginiń burynǵy tóraǵasy Murat Ospanov. Esterińizde bolsa, ol 2014 jyldyń jazynda 300 myń dollar para aldy kúdikpen ustalǵan. Sot prosesi kezinde memlekettik aıyptaýshy Murat Ospanovty «korrýpsııalyq qylmys jasady» dep tanyp, 11 jylǵa sottaýdy suraǵan bolatyn. Jany murnynyń ushyna kelgende Murat Ospanov qarap qalǵan joq. Nursultan Nazarbaevqa hat jazyp, keshirim surap, «prezıdent artqan senimdi aqtamaǵanyna» qatty ókinetinin ashyq bildirdi.

Munyń áseri bolǵan-bolmaǵanyn kim bilsin, áıteýir sot ony qolhatpen bosatyp,  1 mıllıard 101 mıllıon 60 myń teńgeni moınyna ilgen. Burynǵy tóraǵa qyrýar qarjyny soqyr tıynyna deıin qaldyrmaı, tólep berdi.

Jemqorlyqpen aıyptalyp, memleketke mıllıardtap qarjy quıǵandardyń qatarynda burynǵy úkimet basshysy Serik Ahmetov te bar. Eks-premer 2015 jyldyń sońynda «bótenniń múlkin ıelený jáne ysyrap etý», «zańsyz kásipkerlikpen aınalysý», «ókiletin asyra paıdalaný» baptary boıynsha sottalǵan-dy. Áýelgide oǵan oǵan 10 jyl berilgen. Keıin appelıasııalyq sot 2 mıllıard 255 mıllıon teńge zalaldy tolyq ótegenin, «adal nıetimen ókinetinin» eskerip, jazasyn 8 jylǵa tómendetti. Táýelsizdiktiń 25 jyldyǵyna baılanysty jarııalanǵan raqymshylyq Serik Ahmetovtiń jazasyn taǵy 1 jyl 7 aıǵa qysqartty. Sońǵy sot sheshimi qalǵan 4 jyldy bostandyǵyn shekteý jazasymen aýystyrdy. Mine, osylaısha eks-premer túrmede eki jylǵa jeter-jetpes ýaqyt qana otyryp, erkindikke shyqty.

Aıta ketýimiz kerek, Serik Ahmetovti jurt klanaralyq tartysta taqymǵa túsip ketken serkege balaıdy. О́zgelermen salystyrǵanda, onyń ón-boıynan jeýge, qylǵyta jutýǵa degen pıǵyldyń ańdala bermeıtini de ras. Kim biledi, baqtalastary arandatsa, arandatqan da shyǵar. Aınalasy bylyǵyp jatqanda nıeti buzylyp, «asap jiberýi» de múmkin. Biraq bizdiń aıtpaǵymyz bul emes. Múlde basqa másele.

Jemqorlyq babymen aıyptalyp, eselep qarjy quıyp qutylǵandar sonshama aqshany qaıdan alady osy? Máselen Qanat Sultanbekovtiń qazynaǵa aýdarǵan aqshasy – 2 mıllıard 139 mıllıon 500 myń teńge. Qarapaıym halyqtyń óńi túgili túsine de kirmeıtin qarjy ǵoı bul! Sebebi mundaı qomaqty aqshaǵa Almaty men Astana sekildi qymbat qalalardan 160 páter satyp alýǵa bolady eken. Dollarǵa shaqsańyz, 6 mıllıon 660 myń dollar shyǵa keledi. Ári siz Qanat Sultanbekovtiń ákim nemese tóraǵa emes, ylǵı orynbasar bolyp kele jatqanyn eskerińiz. Sonda talaı jyl ákim, zaman jyldan beri mınıstr qyzmetinde júrgenderdiń «áldeqandaı kún týsa» dep saqtaǵan qansha mıllıardy bar?

Iá, mıllıardtap «qusýdy» bastap bergen Murat Ospanovtyń birden laq etkizbegenin bilemiz. Ol aı saıyn «loqsyp», ár «loqsyǵan» saıyn mıllıondap laqtyryp otyrdy. Aıtalyq mamyrda 358 mıllıon, maýsymda 75 mıllıon... Degenmen munyń ózi surapyl aqsha emes pe? Ony Murat Ospanov qaıdan alǵan?

Serik Ahmetovtiń «jelkesinen shyqqan» 2 mıllıard 255 mıllıon teńgeni jıystyrýǵa «týystary men dostary» járdemdeskenge uqsaıdy. Durys. Azamattyń basyna kún týǵanda, aǵaıynshylyq jasaý paryz. Biraq sol týǵan-týys, dos-jaran kimde joq? Elimizde baspanasyn kepilge qoıyp, keıin qaryzyn jaba almaı dalada qalǵandar az ba? Olardyń dostary men janashyrlary joq dep kim aıta alady?

Qysqasy, shendi-shekpendilerdiń «mıllıardtap qusý» ádeti – bılik pen halyqtyń áleýmettik deńgeıi tym alshaqtap ketkenin áıgileıtin bir belgi. Bul belgini kim qalaı túsinedi, kim qalaı uǵynady? Másele osynda bolsa kerek. Bir anyq dúnıe, zaman ózgergende mundaı oqıǵalar múlde basqasha tápsirlenedi. Sol kezde mıllıardtap «qusqandarǵa» ǵana emes, olarǵa mıyǵynan qarap kúlgenderge de, qansha jutsa da, túk bolmaǵandaı aman-esen júrgenderge de, bári-bárine halyq tarapynan shynaıy baǵa beriletin bolady. Oǵan kúmánińiz bolmasyn.

"Qamshy" silteıdi

Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.

Pikir qaldyrý

pikir