Saparbaev kimmen sottasqaly júr?

Berdibek Saparbaev basqaratyn óńirdi «uıqy qysyp» barady. Álde Bekeń sheneýnikteri shetinen uıqyshyl aımaqqa basshy bolyp barǵan ba? Bul jaǵyn ajyratý árkimniń enshisindegi sharýa. Bir anyq dúnıe, B.Máshbekuly maýjyraı bastaǵan qyzmetkerlerin jıi-jıi silkileıdi de jatady. Biraq janary jumyla bastaǵan jandardy sergitýge qumar ákimniń bul jolǵy aıqaıy múlde bólek shyqty. Ol endi ózi ylǵı ursyp beretin «uıqyshyldardy» sýretke tartyp, jurtqa jarııa qylǵan jýrnalısterdi aıamaýǵa bekingen tárizdi.

Kúni keshe ǵana «KTK» arnasy ashýǵa mingen ákimniń adýyndy sózderinen úzindi keltire otyryp, ádemi bir aqparat berdi. Ondaǵy málimetke qaraǵanda, jýyrda oblys basshysy qaramaǵyndaǵy atqaminerlerdiń basyn qosyp, jınalys ótkizgen kórinedi. Sol jıynda ákimniń mańyzdy áńgimelerin uıyp tyńdaýy tıis qyzmetkerlerdiń birqatary múlgip ketse kerek. Muny jergilikti jýrnalıster sýretke túsirip, gazet betine basqan. Osyǵan shamdanǵan ákim ashý qysqannan bolar, eki tilden «botqa jasaı» otyryp, búı depti: -Anaý jınalysqa qatysqan jigit podaet v sýd ı zashıshaet svoıý chest. A pochemý my ne doljny zashıshat svoıý chest, kak oblastnoı akımat?! Pýst dokajet eta gazeta, chto prohodıat tam skýchno, vıalo. Gde eto bylo?! Ný, nakones, býdete rabotat ılı net, slýshaı?! Birdeńe aıtsam, vot juma kúni jınaıyn dep jatyrmyz deısińder».

Endi oılap qarańyzshy, sońǵy kezderi Berdibek Máshbekuly qansha ret qalǵyp-múlgip júretin qyzmetkerlerine eskertý jasady? Umytsańyz, esińizge salaıyq,

óńir basshysy birer kún buryn ǵana  ótken jyldyń áleýmettik-ekonomıkalyq kórsetkishterin taldaý keńesinde aýyl ákimderi men mektep dırektorlaryna shúılikken. Árıne, «uıqyashar» sózderin aıtýdy umytqan joq: «О́mir boıy ákim bolamyn dep oılaıdy. Árdaıym aıtamyn, bul ákesiniń satyp alǵan qyzmeti emes. Al bizde kóptegen aýyl ákimderi men mektep dırektorlary han bolyp alǵan. Aýyldy óziniń jekemenshigi, mektepti óziniń menshigi dep otyra beredi. Qazir uıyqtap otyratyn zaman emes!».

Sodan bir kún ótti me, ótpedi me, Aqtóbede kólik ınfraqurylymyn damytýǵa arnalǵan jıyn boldy. Onda «Aqtóbe-Atyraý» tasjolynyń qurylysyna qatysty másele taldanǵan. Árıne, ákim júrip jatqan jumystyń barysymen tanysty. Sosyn 2 aıdyń ishinde barlyq qurylys materıaldarynyń daıyn bolý kerektigin, sáýirde qurylys bastalatynyn, oǵan deıin barlyq tehnıkanyń saqadaı-saı turýy qajettigin eskertti. Áńgime aýany tas joldan áýe jolyna aýysqan tusta orynbasary Serik Tólenbergenovtiń jumysyn synady. Halyqaralyq áýejaıy bar Aqtóbede shetelge ushatyn eki áýe reısi ǵana bar ekenin tiline tıek qylǵan ákim:  «Jumys kóp, al sen otyrsyń «uıyqtap». Ázirge eshteńe jasap jatqan joqsyń. Uıyqtasań, uıyqtaıtyn jerge barasyń», dep bir-aq kesti.

Senseńiz, orynbasaryna urysqanynan bastap, jýrnalısterge shamdanǵanyna deıingi aralyqta bir apta da ýaqyt ótken joq. Sonda bul neǵylǵan bitpeıtin uıqynyń jyry deımiz de?!

Shyny kerek, Saparbaevtyń uıqyǵa qatysty «hıkaıattaryn» tańǵa aıtyp, taýysa almaısyz. 2017 jyldyń qańtarynda Astanadaǵy úkimet otyrysyna qatysyp, Aqtóbege prezıdenttiń tyń tapsyrmalarymen oralǵan ákimniń qaramaǵyndaǵylarǵa bylaı degeni bar: «Men qarap otyrmyn, kóp aýyldyń ákimderi uıyqtap otyr. Uıyqtap otyrǵan ákimder ornynan ketý kerek. Qazir baıaǵy zaman emes, jumysqa saǵat 9-da kelip, 6-da qaıtyp, uıyqtap otyratyn ýaqyt emes. Qazir bılikte jumys jasaıtyndar, halyqtyń jaǵdaıyn oılaıtyndar otyrý kerek. Jigitter, qyzdar, birdeńeni túrtip jazyp otyryńyzdar. Erteń aıtylǵan usynys bizdiń aýylda bar ma, joq pa dep qaraýǵa kerek. Joq bolsa, «Ony men nege jasamaımyn» dep izdenińizder...».

Uıqy týraly jıi aıtatyn shendiniń mundaı sózderi oqyrmanǵa qyzyq bolmaýy da múmkin. Biraq izdeseńiz, qyzyq jerin qınalmaı tabasyz. Berdibek Máshbekuly uıqyǵa qatysty pikirin yńǵaıyna qaraı qubylta da alady. Máselen ózinen tómengiler – kil maýbastar da, ózinen joǵarydaǵylar – kóz shyrymyn almaıtyn iskerler bolýy ǵajap emes. Endi osy paıymymyzǵa mysal keltireıik. 2017 jyldyń jazynda óńir basshysy jumys saparymen Temir aýdanyna baryp, halyqpen júzdesken. Oraıy solaı boldy ma, álde shabyty keldi me, Berdibek Máshbekuly sol saparynda «jumyssyzdar» men «nashar ómir súretinder» týraly biraz pálsapa soqty. Sóziniń túıini mynaý: «Memleket kómek berip jatyr. Biraq ony alǵysy kelmeı, kejegesi keıin tartatyndar kóp. Jumys usynsa, «aılyǵy az» dep mensinbeıdi. Nashar ómir súretinder, ánekı, solar, jalqaýlar men aryz jazǵyshtar».

Osy kezdesýdegi áńgimesin ákim bylaı túıindegeni de este: Eger úkimet uıyqtap otyratyn bolsa, Saparbaev kabınetten shyqpaı, telefon arqyly «barlyǵy jaqsy» dep otyrar edi. Úkimet uıyqtasa, eldiń jaǵdaıy osyndaı bolmas ta edi. Qarańyzdar, 25 jyl buryn halyqtyń jaǵdaıy qandaı boldy, qazir qandaı?! Osynyń barlyǵy úkimettiń uıyqtamaı jumys istegeniniń arqasy».

B.Saparbaevtyń mundaı sózdi kim úshin, ne úshin aıtqanyn bes jasar bala da túsinedi qazir. О́ıtkeni 25 jyldan beri úkimet san ret aýysty. Aýyspaǵan prezıdent qana! Demek bul jerde Saparbaevtyń neni kózdegenin aıtyp jatý artyq. Sondyqtan ony tápsirlemeı negizgi áńgimege kósheıik. «A pochemý my ne doljny zashıshat svoıý chest, kak oblastnoı akımat?!» degenine qaraǵanda, uıatqa qalǵan shendilerdiń emes, ákimniń óz shabyna ot túsip ketken tárizdi. Tipti sóz aýanynan «Qaıda qarap otyrsyńdar, qamdansańdarshy!?» deıtin tapsyrmaǵa bergisiz ymdaý ańǵarylady.  

Meıli solaı-aq bolsyn, qaramaǵyndaǵy shendilerdiń kúlkige qalǵany ákimniń de namysyna tıgen shyǵar. Biraq deımiz de,  ózi jıi kóretin «uıqyshyl jandardy» ózgeler nege kórmeýi kerek? Álde B.Saparbaev Aqtóbe «mektepterin menshiktegen» dırektorlar qusap, múlgigen shendilerdi ańǵarý quqyǵyn menshiktep alǵan ba? Bálkim jumys barysynda eshkim uıyqtamaıtyn shyǵar, tek ákim olarǵa jala jaýyp júrgen bolar? Mundaı jaǵdaıda, kim kimdi sotqa berýi kerek ózi?

Suraq kóp. Birinen-biri balalaı beretin saýaldarǵa basqa emes, ákimniń ózi jaýap berip qalatyn shyǵar dep úmittenemiz. Sebebi uıqyǵa qatysty sóz bola qalsa, Bekeń mindetti túrde birdeme deýshi edi ǵoı...   

Sansyzbaı Nurbaba