Astanada Alash arystarynyń shyǵarmalar jınaǵynyń tusaýkeseri ótti

Astanada «Elbasy Joldaýy: jańa jahandyq kezeńdegi qazaq tili» atty dóńgelek ústel ótti. Sh. Shaıahmetov atyndaǵy tilderdi damytýdyń respýblıkalyq úılestirý-ádistemelik ortalyǵy uıymdastyrǵan shara barysynda qazaq tilindegi ensıklopedııalyq, oqý-ádistemelik, ǵylymı, anyqtamalyq, tanymdyq mazmunda shyǵarylǵan 36 kitaptyń tusaýkeseri ótti, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi.

Ulttyq akademııalyq kitaphanada zııaly qaýym ókilderi bas qosyp, Elbasynyń «Tórtinshi ónerkásiptik revolıýsııa jaǵdaıyndaǵy damýdyń jańa múmkindikteri» Joldaýyndaǵy basym baǵyttarǵa toqtalyp, ondaǵy til máselesine keńinen mán berdi. Latyn álipbıine kóshýdiń mańyzy men el qoldaýy sóz boldy.

«Jalpy, Elbasynyń Joldaýy jan-jaqty talqylanyp jatyr. Joldaýda mynadaı bir eki fraza bar: Memleket basshysy «Qazaq tilin halyqaralyq deńgeıge kóterý» degen máseleni kóterdi. Ony qalaı kóteremiz? Onyń qandaı joldary bar? Ne isteımiz? Ekinshi másele, kóp Joldaýlarda bolǵan emes, ıdeal týraly sóz aıtty. О́ziniń tarıhyn, tilin, mádenıetin meńgergen, ozyq oıly, kózqarasy bar azamattar qoǵamymyzdyń ıdealyna aınalý kerek dedi. Bir sóılemniń artynda qansha astarly oı jatyr . Sondyqtan, bul máselege kelgende Til komıteti biraz jumys jasaý kerek sekildi. Memlekettik til máselesin tek komıtet jumysy dep qaramaı, zııaly qaýym, Parlament depýtattary, til janashyrlary barlyǵy buqaralyq aqparat quraldarynda jıi kótergeni durys dep esepteımin», - dedi Parlament Senatynyń depýtaty Murat Bahtııaruly.

Sonymen qatar senat depýtaty úshtildilik máselesin kóterip, mektepterdegi ahýalǵa toqtaldy. О́z oıyn «memlekettik tildi úıretýge kelgende memleket qarjysyn aıamaýymyz kerek» dep túıindedi.

Ras memlekettik tilge kelgende máseleniń shyrmaýy sheshilmeı turǵany anyq. Dese de Mádenıet jáne sport mınıstrligi Tilderdi damytý jáne qoǵamdyq-saıası jumys komıteti men Sh.Shaıahmetov atyndaǵy tilderdi damytýdyń respýblıkalyq úılestirý-ádistemelik ortalyǵynyń búgingi basqosýda jurtshylyqqa jarııa etken jumystary talaı tirliktiń kezeń kezeńimen jasalyp jatqandyǵyn kórsetedi. Mádenıeti men ǵylym-bilimi damyǵan eldiń ensıklopedııa shyǵarary anyq. Al qazaq halqynyń uly perzentterine arnalǵan ensıklopedııasy sanaýly ǵana. Búgin mine sol sanaýly san Alash arysy Ahmet Baıtursynulynyń ensıklopedııasymen tolyqty. Sonymen qatar oqý-ádistemelik, anyqtamalyq, tanymdyq mazmundaǵy 70 kitap jaryq kórdi.

«Arnaıy qurylǵan komıssııa 400 kitaptyń 70-in tańdap aldy. Ár salanyń kitaptaryn saralap otyryp, iriktep aldy dep aıta alamyn. Eń aldymen ensıklopedııalyq ádebıetterge toqtalsam, Ahańa (Ahmet Baıtursynuly) arnalǵan ensıklopedııa. Oǵan 700 betten astam materıaldar jınaqtaldy. Ahań týraly, onyń eńbekteri jaıynda jazǵan avtorlar túgelge derlik jumyldyryldy. Sonymen qatar «Alash qozǵalysy. Balalarǵa arnalǵan anyqtamalyq» atty balalarǵa arnalǵan eki kitap shyǵardyq. Naqty Alash qozǵalysyna qatysty Sábıt Dónentaev, Ǵumar Qarash, Beıimbet Maılın, Áset Naımanbaıuly sekildi Alashtyń tulǵalarynyń shyǵarmalary jınaqtaldy»,- dedi Sh.Shaıahmetov atyndaǵy tilderdi damytýdyń respýblıkalyq úılestirý-ádistemelik ortalyǵynyń dırektory Erbol Tileshov.

Sondaı-aq, T.Shonanovtyń 4-shi, 5-shi tomdyq shyǵarmalar jınaǵy, Sh.Aıtmatovtyń "Taý qulaǵan romany" (aýdarǵan N.Qamı), Sh.Qurmanbaıulynyń "Kórkem aýdarmadaǵy jańa ataýlar: jasalýy men qoldanysy" kitaby, «Qazaq sózi» qazaq tiliniń belsendi leksıka-grammatıkalyq mınımýmynyń ádistemelik kesheni, «Oqý quraly + mýltımedııalyq baǵdarlamasy (SD dısk)», «Qazaq sózi» qazaq tiliniń belsendi leksıka-grammatıkalyq mınımýmynyń ádistemelik kesheni, «Ýkraın tilin oqytýǵa arnalǵan oqý-ádistemelik qural», «Balalarǵa bazarlyq» (Ana tilin úıretý quraldary), «Sóz syny», «Qazaqstannyń 700 tarıhı oryny» jınaqtary, «Alash qozǵalysy» jınaǵy, «Ádisteme áleminde» (ǵylymı-ádistemelik jınaq), «Astanaǵa qosh keldińiz! Tildeskish» kitabynyń ıspan-qytaı-arab-aǵylshyn tilderine arnalǵan nusqalary, t.b. týyndylar oqyrmanǵa jol tartty.

Shara barysynda Tilderdi damytý komıtetiniń tapsyrysymen daıyndalǵan Ulttyq arna efırinen kórsetilip júrgen «Enshi» zııatkerlik-tanymdyq telesaıysy men balalarǵa arnalǵan «Sóz qasynasy» anımasııalyq fılmi tanystyryldy.

«Enshi» zııatkerlik-tanymdyq saıysyna 1200-den astam talapker óz ótinishterin bildirdi. Elimizdiń bes aımaǵynda (Aqtaý, Shymkent, Qyzylorda, О́skemen, Almaty) jáne Astana qalasynda irikteý týrlary ótkizildi. О́zge óńirler úshin onlaıyn irikteý uıymdastyryldy. Nátıjesinde 48 úmitker telesaıys joldamasyn ıemdendi. Qazirgi tańda baǵdarlama Ulttyq arna efırinen berilýde. Al «Sóz qazynasy» anımasııalyq fılmi «Balapan» arnasynan kórsetiletin bolady»,- dedi E.Tileshov.

Tilderdi damytý komıteti men Sh.Shaıahmetov atyndaǵy tilderdi damytýdyń respýblıkalyq úılestirý-ádistemelik ortalyǵynyń kópshilikke usynar tartýy munymen bitpedi. Shara sońynda jańadan iske qosylǵan úsh saıt tanystyryldy. Atap aıtar bolsaq, úshtilde aqparat taratyp, til úırenýge arnalǵan «TilMedia.kz», qujat aınalymyna qolǵabys etetin «Qujat.kz», balalardyń qazaq tilindegi qyzyqty ári kóńildi álemine aınalǵan «balatili.kz" saıttary el ıgiligine usynyldy. Aqparattyq qoǵamda qazaq tiliniń aýdıtorııasyn arttyratyn atalǵan saıttarǵa zııaly qaýym ókilderi oń baǵasyn berdi. Olar saıttardyń bilim berý mekemelerinde de keńinen qoldanylýyn, olardy oqý-ádistemelik qural retinde engizýin Bilim jáne ǵylym mınıstrligimen birlese otyryp qarastyrý qajettigin aıtty.

Sharada depýttattar men ult zııalylarynyń pikiri tyńdalyp, avtorlarǵa sóz berildi. Olar jasalǵan jumystardyń baǵasyn berip, usynys-pikirlerin ortaǵa saldy.