Rýbldiń quldyraýy teńgege áser ete me? (saýalnama jaýaptary)

 Byltyrǵy teńgemizdiń tınyǵa aınalǵan taǵdyry bıyl  Reseılik «rýbldi» de shyr aınaldyrýda. Kún saıyn quldyraý kórsetkishi jańaryp otyrǵan kórshi valıýtasynyń teńgege shaqqandaǵy quny 3 teńgeni qurap otyr. 16 –jeltoqsan kúni rýbl quny tómendeýden rekordtyq kórsetkishke bardy. Bir dollar 80 rýbl bolsa, bir eýro 100 rýblge turaqtaǵan bolatyn. Bul jaǵdaıdyń shıelenise túskeni sondaı tipti Reseı Dýmasy qoldanysqa jańa valıýta shyǵarý jóninde máseleni kóterdi. Quny qubylmaly kúıde turǵan rýbl Reseıdiń otandyq avtoónerkásibine de zalalyn tıgizbeı qoımady. Buǵan deıin «bas shaıqar» baǵadaǵy temir tulparlar quny kúrt tómendedi. Bazarda qoljetimdi baǵa turaqtady. Byltyrǵy teńgeniń devalvasııaǵa túskeni tústiktegi kórshimizge qalaı áser etkeni beımálim, biraq bul jaıdan bizge keler qaýip bar ma? Oqyrmandarymyzben oı bólisip edik. Nazarlaryńyzǵa usynyp otyrmyz.

Aıdos Juqanuly:

1. Rýbldiń teńgege áseri anaý aıtqandaı bola qoımas. О́zimen birge ala ketetin jastyǵy emespiz. Quldyramaq túgili qurdymǵa ketse de qaıǵyrmaspyn. Degenmen kórshige jamandyq tilemeıtin qazaqpyz ǵoı. Janazasyn shyǵarýǵa barmasaq ta, jetisinde kóńil aıtýǵa bolady. О́ıtkeni, kórshini tańdamaısyń ǵoı. Kórshiniń aty kórshi. Haqysy zor.
2.  Ekonomıkalyq baılanystaǵy biz rýbldiń kesirinen sary maıdaı saqtap otyrǵan Ulttyq qorymyzǵa shym-shymdap qol júgirtermiz. Biraq qashanǵy álem ekonomıkasynyń, ıakı dollar men eýronyń qarqynyn munaıdan túsken altyn qorymen toqtatpaqsyń? Álbette, qańtar nemese aqpan aıynda devalvasııa bolatyn shyǵar. Sebebi, munaı arzandap barady ǵoı. Al arab elderi barrelin alty-aq dollardan satsa da murtyn balta shappas.
3.  Dýmadaǵy mańyramalar aıta beredi. Rýbldiń batpaqqa batqany batqan. Endi ońaıshylyqpen shyǵa almas. Qyrymdy qaıtarsa ǵana Qudaı kómekteser. Sondyqtan quıǵa batqan rýbl degen nárseniń jany qınalmaı tezirek shyǵyp ketse eken, azaptanbasa eken dep tileıik.

Rýza Beısenbaıtegi:

Ekonomıst emespin , jáı adam retinde oıymdaǵylardy aıtaıyn. 1)  Ortaq Odaq bolǵannan keıin bizgede áseri bola ma dep qaýiptenemin. Barlyǵy joǵarǵy jaqtyń qanshalyqty orystarǵa eldi táýeldi qylyp qoıýyna baılanysty bolý kerek. 2)  Bizdiń  byltyrǵy devalvasııa ekonomıkadaǵy ishki qaıshylyqtarymyzben baılanysty boldy dep oılaımyn. Al orystarda Ýkraına úshin jasalyp otyrǵan halyqaralyq sanksııalarmen tikeleı qatysty bolý kerek. 3)  Eshteńe qutqarmaıdy olardy. Tek Ýkraınadan qolyn tartý, sonyń ózinde de bir mezette turaqtylyq ornaı qalady deý neıǵabyl.

Nurlan Sádir:

1) Tap qazir alyp-bara jatqan áserin baıqap otyrǵan joqpyn. Qalaı bolǵanda da qazaqstandyqtar rýbldiń qulaǵanynan ázirshe zııan shegip jatqan joq, kerisinshe Reseıden arzan kólik satyp alyp, belgili bir dárejede paıda tabýda. Biraq, eki eldiń ekonomıkalyq baılanystary ózara qatty baılanysta ekenin, ol baılanystyń Evrazııalyq odaq aıasynda odan saıyn kúsheıe túsetinin eskersek rýbldiń quldyraýynyń biz úshin qandaı da bir jaǵymsyz áseri bolmaı qalmas. 2) Salystyrý qıyn. Sebebi, RF daǵdarysyna Batys elderi men AQShtyń sanksııasy sııaqty saıası sebep te áser etip otyr, bizdiń teńgeniń devalvasııasynda bundaı faktor bolǵan joq. Kúni erteń munaı baǵasy qaıtadan qalpyna kele bastasa da, rýbldiń qaıtadan qalpyna kele qalýy ońaı bolmas, sebebi bul jerde rýblge qarsy saıasat pen ekonomıka qosarlana áreket etip otyr 3) Qutqarmaıdy dep oılaımyn. Qatelespesem, álemdik praktıkada jańa valıýta shyǵarý arqyly devalvasııadan qutylǵan mysal joq sekildi. Jańa valıýta shyǵa qalǵan jaǵdaıda, ol sol eldiń álemnen oqshaýlanýyna ǵana ákelýi múmkin. Al álemnen oqshaýlanǵan elderdiń ishinde ońǵany joq. Olar ishki resýrstary esebinen salystyrmaly túrde alǵanda kóılegi kók, tamaǵy toq bolýy da múmkin, biraq bundaı el úlken túrmeni elestetedi. Al túrmeniń aty – túrme. «Jaqsy túrme» degen bolmaıdy.

Daıyndaǵan Orynbasar Baqytbekov

sýret: kapıtal.kz