О́skemen. «Shyǵys» aýyly. Qaǵaz qabyrǵalar janyp jatyr…

Elbasynyń «Nurly kósh» saıasatynyń aıasynda talaı qandas atajurtyna at basyn tirep, otbasyn kóshirip ákeldi. Sonyń biri О́skemen qalasynyń  kire berisine ornalasqan- «Shyǵys» aýyly. Irgetasy 2010 jyldan bastap qalanǵan. Osy aýyldaǵy qandastardyń arqasynda О́skemen qalasyndaǵy qazaqtar sanynyń úlesi 53% -ǵa ósti.  Quny bes mıllıon turatyn úılerdiń baǵasyn halyq uzaq jylǵa bólip tóleý úshin úkimetpen kelisim-shartqa otyrǵan bolatyn. Jaýapsyz merdigerler  gıpsokortonmen salyp ketken qaǵaz úıler, qystyń aıazyna shydas bermeıtindigin alǵashqy jyly-aq kórsetken. Úıi pana bolmaǵan jurt pesh salaıyn dese, qaǵaz úı janyp ketedi. Aqyry   teplopon  deıtin toqpen jylyıtyn qurylǵy ornatqan. Bul páleniń toqty kóp jeıtini sonshalyqty, árbir otbasy aıyna eń az degende toq aqysyna 20-30 myń teńge tóleıdi. Toq aqy shekten tys kóbeıip ketip,  2013jyly aýyl turǵyndary narazylyq bildirgen bolatyn. Bul jaıynda eldiń aqparat quraldary kezinde jarysa jazǵan.

«Úsh kúnnen soń kórge de úırenesiń» dep, jalaqysynyń jartysyn «Shyǵysenergotreıd» JShS –ke tólep turýǵa da ádettengen. Ony qoıshy, osy teploponnyń kesirinen 2012 jyly bir úı, 2013 jyly bir úı órtengen bolatyn. 2013 jyly órtengen úıdiń úsh jasar balasy ishke qamalyp qalyp,  shala kúıik bolyp ázer qutqarylǵan edi. Eń qaıǵylysy jylyna  bir úıdiń órtenýi saltqa aınalyp bara jatyr. Bıyl  jeltoqasannyń tórti kúni taǵy da bir úıdiń shańyraǵy kúl bolyp ortasyna tústi. Tún ishinde shyqqan órtti tańǵy saǵat tórtterde kórshisi baıqamasa, búkil bir januıa uıqtap jatqan kúıi máńgi uıqyǵa keter edi. О́rttiń  shekten tys qyzǵan teploponnyń saldarynan, qaǵaz úıge shyrmaýyqtaı qaptaǵan qalyń toqtardyń keselinen bolýy bizdi qatty alańdatady. Ár joly adam aman bolsa boldy dep, shúkirlik etip qoıamyz.  О́rt apatyn  qalaı toqtatamyz? Aldymyzda qatty qys, qaǵaz úıler teploponnyń ystyǵyna shydamaı laýlaıtyn kezeń. Adam shyǵyny shyqsa ne bolady?  Arnaıy mamandardyń aıtýynsha, eger úlken órt shyqsa búkil bir aýyl bes mınýta joq bolyp ketýi múmkin. Osy qaǵaz úılerdiń sapalyq tekserýden qalaı súrinbeı ótkeninde de tańǵalmasqa shara joq. Memleket bólgen  qarjyny qalaı qaltaǵa túsirsek bolady dep oılap, aqyry kirpish ornyna qaǵaz qalaǵan alaıaq merdiger  kompanııalar da, «Sapaly» dep qolyn qoıǵan qatysty organdar da kináli. Ákim-qaralardyń saýsaǵynyń ushymen súıkeı salǵan bir japyraq qaǵazynyń azabyn shegip halyq kele jatyr baıaǵy.

Shyǵys aýylynyń turǵyndary úkimetke qaıtadan tastan úı salyp ber demeıdi. Tek qaǵaz úılerdi aldyn-ala attaryna aýdaryp berse, ózderi-aq buzyp, orynyna  kirpishten qalap alatyn edi. Qazir «Shyǵys» aýylynda kirpish óndiretin onǵa tarta kásipker bar. Bul jaǵynan qınalmasy anyq. Qalaı desekte sapasyz úıdiń zardabyn qarapaıym jurt tartyp kele jatyr. «Shyǵys» aýyly bıznes kózi sekildi. Úkimet úı salyp berdik dep aıyna aqshasyn alyp otyrady, olar bólgen aqshany joltoryǵyshtar qaǵyp alyp, tıynnyń syldyryn ǵana estirtedi, qaǵaz úı sýyqta qaltyrap, jylyý saqtamaǵany úshin toq qosady, qortyndysynda: toq aqy sharyqtaıdy nemese úı órtenedi.  Osynyń bári eki qolyna bir kúrek tappaı, oqyǵandar orys tilin bilmegeni úshin jumysqa tura almaı júrgen «Shyǵys» aýyly úshin tym aýyr. «Shyǵys» aýyly qalaı bolǵanda da atyna zaty saı bolyp tur, «Shyǵys» bar, kiris joq.