Batys sarapshylary: Qytaı ekonomıkasynyń álsireýi álemge áser etedi

«Assoshıeıted Press» saraby: Qytaı ekonomıkasynyń qarqynnan jańylýy ǵalamdyq ekonomıkany qansyratýy múmkin.

 Sońǵy on jyldyqtarda qarqyndy damyp, kúrt kóterilgen Qytaı ekonomıkasy Azııanyń ekonomıkalyq atoıshysy Japonııany artqa tastap, Eýropadaǵy beldi uıym-Eýroodaqty basyp ozyp, álem ekonomıkasynyń alpaýyty AQSh-ty áýpirimdetken bolatyn. Degenmen sońǵy kezderi alyp kórshimizdiń ekonomıkasy entige bastaǵanyn álem elderi aıtyp jatyr.

«Assoshıeıted Press» sarapshylarynyń zertteýlerinshe, jaqynǵy jyldary qýat alǵan Qytaı ekonomıkasy ózimen qosa, álemniń ózge elderiniń eńse kóterýine ese qosypty. Úlken naryq ıesiniń, ásirese, damýshy elderdiń temir rýdasy, munaı sııaqty tabıǵı baılyqtary men Eýropa elderiniń avtokólik jáne joǵary sapaly taýarlaryna suranysy arta tústi.

Alaıda, Qytaıdyń ǵalamdyq qozǵaltqysh(dvıgatel) bolý róli onyń ekonomıkasynyń syr bere bastaýymen birge álsireı túsýde. Osyǵan baılanysty, biraz memleketter munan týǵan zardapty sezine bastady deıdi sheteldik ekonomıster. 30 ekonomıstiń saraptamalaryn ortaǵa salǵan «Assoshıeıted Press» olardyń 57 paıyzy Qytaı ekonomıkasynyń álsireı bastaýy Brazılııa, Chılıden tartyp, Avstralııa jáne Ońtústik Koreıa elderi ekonomıkasynyń aqsaýyna ákep soǵatyndyǵyn paıymdaǵan.

Qytaı ekonomıkasy jyldyń úshinshi shıreginde 7,3 paıyzǵa ósken, al, bul 2009 jyldan bergi eń baıaý ósim deıdi atalǵan Amerıkandyq aqparat kózi. Negizinde, 7 paıyzdyq ósim kóptegen negizgi salalar ekonomıkasy úshin armandaǵan meje. Alaıda, otyz jyl boıy eselengen ekpinmen ósip kele jatqan Qytaı ekonomıkasy úshin bul jolǵy ósimniń qulaýy óte alańdarlyq jaıt. Al, aldyńǵy aptada ótken arnaýly bıznes tobynyń konferensııasynda 2020 jylǵa deıin Qytaı ekonomıkasynyń ósimi 4 paıyzǵa deıin tómendeıdi dep boljanǵan-dy.

«Qytaıdyń álsireýi álemge yqpaly bolady»,-degen pikirdi ortǵa salǵan «Assoshıeıted Press»: «Qytaı álsirese, Brazılııa men Avstralııa ózderiniń temir rýdasynyń eksportyn azaıtyp alady, Chılı mysyn ótkize almaı mysy qurıdy, al, Indonezııa pılomaterıaldar men munaıynan keletin kirimdi azaıtyp alady. Oǵan qosa, Ońtústik Koreıanyń elektronıkalyq eksporty da qulaýy múmkin, sebebi, Juńgo ekonomıkasy álsiregen jaǵdaıda, olar smartfondardy azyraq satyp alady nemese ózderiniń arzan otandyq ónimderin qanaǵat tutýy múmkin»,-dep eskertip otyr.

Qytaı qazir qatal antı-korrýpsııalyq operasııa júrgizýde. Al, munyń ózi de Eýropalyq dızaınerlerdiń brenderine qaýip tóndirgen. Kalıfornııa Shtaty Ýnıversıteti Ekonomıka Mektebiniń ekonomısi Sýn Von Sonnyń aıtýynsha, baǵaly Shveısarııalyq saǵattardyń úshten biri Qytaıǵa eksporttalatyn kórinedi. Oǵan qosa, Qytaı qazir Mercedec-Benz jáne BMW úshin de eń qyrqyndy suranystaǵy naryq.

Onyń ústine, osy jazdan bastap munaı baǵasynyń 25 paıyzǵa deıin qulaýyna ishinara sebeptiń biri bolǵan Qytaıdyń munaı qoldanýdy azaıtýy munaıǵa degen ǵalamdyq suranysty kemitip otyr.

«Qytaı óte úlken naryq. Taıaýda nemese keıinirek biz onyń áserin sezetin bolamyz»,-deıdi Kalıfornııa Shtaty Ýnıversıtetiniń professory Sýn Von Son. Onyń pikirinshe, júrisinen jańylǵan Qytaı ekonomıkasy Qurama Shtattarǵada áser etýi múmkin.

T. Shansharbek