Naǵashybaı Esmyrza: Naǵyz kináli Jarylqap Qalybaı emes, men. Meni sottańyzdar!

  О́tken aptada bolǵan alǵashqy otyrysqa Ishki ister basqarmasy ókilderi úshin saraptama jasap bergen sarapshylar - Ravılov pen Muqanova kelgen joq. Olar búgingi sot otyrysyna da qatyspady. Jarylqap Qalybaı men onyń advokattary О́tegen Yqsanov pen Shynqýat Baıjanov  sotqa: "Nazgúl Muqanovany shaqyrtyńyz. Sarapshy retinde jasaǵan qorytyndysyna qatysty suraǵymyz kóp. Qorytyndyda Muqanova: "Naǵashybaı Esmyrzanyń "Gıtler - fashıst emes" degen maqalasynda ekstremızmdi aqtaý belgileri bolýy múmkin" degen. Bul - saýatsyzdyq. Adam taǵdyry sheshiletin saraptama qorytyndysynda "bar" ne "joq" dep ashyq aıtýy tıis" degen ótinish aıtty.  Alaıda, advokattar men J.Qalybaıdyń dál osy usynysyna prokýratýradan kelgen ókil Maqsat Rsalın úzildi-kesildi qarsylyq bildirdi. Bastapqyda "Ravılov kezekti eńbek demalysyna ketti. Al Muqanova "Bolashaq" baǵdarlamasyna sáıkes, Amerıkaǵa oqýǵa ketti" degen. Keıin "Qorytyndy endigi shyǵyp qoıdy, sarapshyny shaqyrtýdyń qajeti joq" dep qarsy boldy. Eki jaqtyń uzaqqa sozylǵan pikirtalasynan keıin Sýdıa Alymov: "Kelesi otyrysqa Muqanovany shaqyrtyp kóreıik" dedi. Sonymen búgingi sot otyrysy támam. Kelesi otyrys 28 shildege belgilendi. Al Muqanovaǵa beriletin sottyń shaqyrý qaǵazyn Jarylqap Qalybaıdyń advokattary sarapshynyń qolyna ustatý jaýapkershiligin óz moıyndaryna aldy.

  Prokýrordyń sarapshyny sot zalyna shaqyrýǵa sonsha qarsy bolýy advokattar men J.Qalybaıdyń kóńiline kúdik uıalatty. Osyǵan qatysty týyndaǵan uzaq pikirtalastyń sońynda advokat Shynqýat Baıjanov: "Meniń jıyrma jyldyq tájirıbemde kezdesetin jaıttardyń biri - keıde sarapshylar ózderi jasaǵan qorytyndydan bas tartady nemese sarapshynyń ornyna bireýler qol qoıyp jiberýi múmkin. Sondaı-aq, sarapshy Nazgúl Muqanovany sot otyrysyna shaqyrýǵa prokýratýra ókiliniń ne úshin qarsy bolǵanyn túsinbeımin. Dál osy jaıt bizdiń kóńilimizge kúdik saldy. Múmkin Nazgúl Muqanova bul saraptama qorytyndysyna qol qoımaǵan shyǵar? Ári saraptama jasaýǵa Muqanovanyń lısenzııasy bar ma, joq pa ony da bilmeımiz. Saraptama qorytyndysy - sýdıa úshin asa mańyzdy qujat emes. Al biz sarapshyǵa qoıatyn suraǵymyz bar. Sondyqtan Nazgúl Aıtjanqyzy Muqanovany sot otyrysyna shaqyrýdy suraımyz", - dedi. Sot advokattardyń ótinishin qabyl aldy.

 О́tken aptadaǵy sot otyrysyna sóz bostandyǵyn qorǵaıtyn "Ádil sóz" halyqaralyq qordyń janyndaǵy Aqparattyq daýly qujattar boıynsha lıngvıstıkalyq saraptama jasaıtyn Rahılıa Qarymsaqova hanym elý eki bettik jýrnaldyń ár betine, sondaı-aq, Naǵashybaı Esmyrzanyń "Gıtler - fashıst emes" degen saýalnamaǵa oraı bergen pikirinde eshqandaı da zorlyq-zombylyqtyń joqtyǵyn, ekstremızmge shaqyrý ne aqtaý belgileri baıqalmaıtynyn óte saýatty túrde dáleldep bergen. Búgin prokýror Maqsat Rsalın "Qarymsaqova saraptama jasar aldynda eger jalǵan ne jańsaq aıtsa, qylmystyq jaýapqa tartylatynyn biletindigi jóninde jazbasha qolhat berdi me?" dep surady. Onyń bul saýaly zańǵa jatpaıtynyn eskertken advokat О́tegen Yqsanov: "Biz sot ne prokýratýra, polısııa emespiz. Qarymsaqovadan olaı talap etýge zań boıynsha qaqymyz joq. Al sotqa sarapshy retinde kelgende sot aldynda óziniń jalǵan sóılese, jalǵan kýáger bolsa, qylmystyq jaýapqa tartylatynyn biletindigi jóninde aýyzsha aıtty", - dedi.

 Sot otyrysy barysynda kýáger retinde kelgen Naǵashybaı Esmyrza óz ýájin aıtty: "Gıtler týraly aıtqan oılarym - meniń jeke pikirim. Men úshin Gıtler - fashıst emes, ultyn ushpaqqa shyǵarýdy kózdegen, óz ultyna tek jaqsylyqty tilegen ultshyl-csosıal. Ol eshqashan ózin fashıstpin dep eseptemegen. Ár sózinde tek ultshyl-sosıalızm týraly aıtqan, sony nasıhattaǵan". Sýdıanyń: "Siz óz pikirińizde 1941 jyly Gıtler uly erlik jasady depsiz. Ol qandaı erlik?" degen saýalyna: "Gıtler Stalın bastaǵan bolshevıkterdiń tyrnaǵynan óz elin, ultyn arashalap alyp qaldy. Soǵysty bastaǵan Gıtler emes, Stalın. Ol Germanııaǵa qarsy soǵysqa otyzynshy jyldan bastap daıyndaldy. Sol aram pıǵylyn Gıtler sezip qalyp, Stalınniń aldyn orap ketti. Eger Stalın soǵysty bastap, jeńiske jetkende, biz Soltústik Koreıadan birneshe ese asyp túsetin rejım ornaıtyn edi. Qaıta biz Gıtlerdiń arqasynda aman qaldyq. Gıtlerdiń qazaqqa tikeleı zardaby tıgen joq. Iá, Uly Otan soǵysy kezinde 350 myń qazaq jer jastandy. Biraq qazaqqa Stalınniń jasaǵan zorlyq-zombylyǵy Gıtlerdikinen birneshe esege asyp tústi. Bolshevıkterdiń qazaqtardy qalaı qyrǵanyn, asharshylyq pen repressııa kezinde qazaqtyń qalaı zardap shekkenin ózderińiz bilesizder. Stalınniń kesirinen qazir qazaqtardyń sany nebary on bir mıllıon ǵana. Eger genosıd bolmaǵanda elý mıllıonǵa jetetin edik", - deı kele, "Eger meniń jeke pikirim úshin Jarylqap Qalybaıdy sottaıtyn bolsańyzdar, men qarsymyn. Naǵyz kináli Jarylqap Qalybaı emes, men. Meni sottańyzdar", - dedi. Al taǵy bir kýáger Erkin Raqyshev Jarylqap Qalybaıdyń ústinen shaǵymdanyp, qaıta -qaıta sotqa súıreý eldegi ultaralyq tatýlyq pen halyqtar birligine qater tóndirýi múmkin ekenin eskertti: "Eger Jarylqap Qalybaıdy qýadalaý tyıylmasa, biz jalpyulttyq qozǵalys quramyz. Bul aıyptaýlardyń barlyǵy da el ishine iritki salýǵa tyrysqandardyń tirligi. Sondyqtan sot myrza, sizden bul isti jaýyp tastaýdy ótinemiz".

  Sonymen sot otyrysy 28 shildede qaıta jalǵasady.   Eskeretin jaıt, búginde Jarylqap Qalybaıdyń ústinen eki ákimshilik sot, bir azamattyq jáne bir qylmystyq sot júrip jatyr.

Túrkistan gazeti

(Taqyryp ózgertilip alyndy. Áýelgi taqyryp: PROKÝROR NEGE QARSY BOLDY?)