Alysqa jetelegen arman
Qytaıda jeti jyl oqyp, eki jyl qyzmette júrgenimde kóptegen qazaqpen tanystym. Munda talantymen talaıdyń tańdaıyn qaqtyryp, qalyń jurttyń arasynan sýyrylyp shyqqan qandastarymyz barshylyq. Bul elde eń úzdik on úsh jas ánshiniń qataryna kirgen Erbol Jeńisbekuly, «Dýdar-aıdy» bedeldi án baıqaýlarynda aıtyp, tóreshilerdiń kózine jas aldyrǵan Tasqyn Tabysuly, jas bolsa da ánshilik-kompozıtorlyq ónerimen kópshilikti baýraǵan Araı Aıdarhanuly sekildi jeztańdaı, kúmis kómeı jigitterimiz júr. Qytaıshasy hanzýlardan kem túspeıtin ataqty jazýshy, «Qytaı jazýshylary» jýrnalynyń bas redaktory Ákbar Májıt, Shyńjań Jazýshylar odaǵynyń múshesi Erkesh Qurmanbekqyzy, proza janry boıynsha 2014 jylǵy eń úzdik shyǵarmanyń avtory, Qytaıdyń bedeldi syılyǵynyń ıegeri Aınur Máýlitbekqyzy – eńbegimen elengen qadirli qalamgerler. О́tken jylǵy ultaralyq arýlar saıysynda «elý alty ulttyń gúli» atanǵan Kúnbıke Nurqyzy degen jıyrma jastaǵy qazaq qyzy top jardy. Bular – tek qazaq arasynda emes, kúlli Qytaıǵa aty shyqqandar. Alýan túrli ult mekendeıtin Aspanasty elindegi az qazaqtyń arasynan shyǵyp, qalyń eldi moıyndatqan qandastarymyzdyń ishinde esimi erekshe atalatyn taǵy bir tulǵa bar. Ol – halyqaralyq dárejede tanylǵan talant ıesi, belgili aktrısa, áıgili rejısser Janar Saǵatqyzy.
Janardy alǵash ret 2012 jyly Beıjińdegi qazaq kınosy aptalyǵyna arnalǵan baspasóz máslıhatynda kezdestirdim. Dálirek aıtqanda, ony osy sharaǵa men ózim shaqyrdym. Basshylyqtyń tapsyrmasymen sol basqosý jóninde jáne Janar Saǵatqyzy týraly telesıýjet daıyndaýym qajet edi. Ataq-dańqyna syrttaı ábden qanyqpyz. Sondyqtan biz ony kórgenshe asyqtyq. Kezdesýge Janar dál ýaqytynda keldi. Bul – kóp qazaqqa sińbegen ádet. Osy qasıetiniń ózi birden jaǵymdy oıǵa jeteledi. Ǵalamtordy damylsyz aqtaryp, Janardyń on jeti jasynan bastap osy kúnge deıingi túrli sýretterin tapqanmyn. Bárinde de júzinen meıirimi tógilip tur. Alǵash kezdeskende de ony sol qalpynda kórdim.
Júzi jyly, symbatty, sypaıy jan eken. Móldir qara kózi boıyndaǵy jalyn jigerin ańǵartyp turǵandaı. Adamdy ózine birden baýrap alady. Á, degennen-aq áserli áńgimesimen suhbattasyn úıirip áketedi. О́zi sondaı qarapaıym. Ýaqyt tym qysqa bolǵandyqtan sol joly ózime kerek dúnıelerdi ǵana surap úlgerdim. Telesıýjetke jeterlikteı aqparat alyp tarqastyq. Onyń ómiri men shyǵarmashylyǵy jaıynda qysqasha beınematerıal ázirledim. Alaıda, meni Janardyń kınematografııa salasyndaǵy qadamdary men jetistikteri qyzyqtyrdy da turdy. Shyńjańda týǵan qazaq qyzy anaý-mynaýdy bıikke órmelete qoımaıtyn eldiń tórine qalaı shyqty? Bir jarym mıllıard halyqtyń ishinde myńdaǵan, tipti mıllıondaǵan talant ıesi bar emes pe? Janardyń solardan artyqshylyǵy nede? Men osy suraqtarǵa jaýap izdeýge bel býdym.
Kezdesý barysynda Janar ápkemniń telefon nómiri men áleýmettik jelilerdegi derekterin surap alǵanmyn. Bir kúni sáti túsip, onymen suhbattasýǵa kelistim. Bul joly men onyń keńsesine bardym. Ol qazaqylyq ádeppen amandyq surap, shaı usynyp, áńgimesin bastady.
Janar Saǵatqyzy Úrimshide ómirge kelipti. Ol bir jasqa tolǵanda ata-anasy qyzmet babymen Beıjińge aýysady. Áke-sheshesiniń ekeýi de – ádebıetshi, pedagog. Sol kisilerdiń yqpaly shyǵar, Janar jastaıynan ónerge beıimdelip ósken. Es bilgeli qazaqtyń aqyn-jazýshylarynyń shyǵarmalaryn qyzyǵa oqypty. «Ásirese, Muqaǵalıdyń óleńderin unatatyn edim», – deıdi. Qandaı da bir ónerge, mádenıetke qatysty sharany bos jibermeıtin. Balabaqshada belsendiligimen kózge túsken ony qytaılar balalarǵa arnalǵan arnaıy baǵdarlamalarǵa, kólemdi jobalarǵa shaqyrady. Ol alǵash kógildir ekranǵa sol kezde shyqty. Bastaýysh synyptardy bitirgenge deıin Qytaıdyń ortalyq televızııasynyń balalarǵa arnalǵan jobalarynyń birqatary Janardyń qatysýymen júzege asty. Qarshadaı qyz birde júrgizýshi, birde ánshi, birde bıshi bolyp, balalyq shaǵyn sahna tórinde, óner alańynda ótkizdi. Janar jasynan ártis bolýdy armandaıdy. Biraq eseıgen soń bala kezgi arman-qııaldarynan arylyp, shynaıy ómirge beıimdele bastady. О́ziniń de jazý-syzýǵa ıkemi bar edi. Janar áke jolyn qýyp, ádebıetshi bolyp, ǵylymmen aınalysýǵa bel baılaıdy. Báribir ártis bolsam degen armany mıynyń bir múıisinde turdy.
Kóp tildiń qoımasy
«Men, sirá, kıno úshin jaralǵan shyǵarmyn», – deıdi keıipkerimiz. – Sebebi, bul jolǵa túsýime tosqaýyl kóp boldy. Bir kezde óz erkimmen de bas tartqanmyn. Qansha alshaqtaǵym kelse de, báribir, kınoǵa qaıta orala berdim. Taǵdyr degen osy bolar…».
Janar mektepte oqyp júrgende bolashaqqa degen búkil josparyn ózgertken tosyn jaıtqa jolyqty. Shyńjańdaǵy «Tıan-Shan» kınostýdııasy «Jetim qyzdyń mahabbaty» degen fılm túsirýge kirisedi. Ssenarıı boıynsha bas keıipkerdiń aty Ǵaını, ulty – qazaq eken. Memleket mán berip otyrǵan kınokartınaǵa kez kelgen ártisti shaqyrýǵa bolmaıdy. Shynaıy talant kerek. Al az ulttardyń ishinen ári jas, ári talantty ártisterdi tabý qıyn.
Gýań Chýnlan degen rejısser bul rólge laıyq adamdy izdep, búkil Shyńjańdy sharlaıdy. Sóıtip júrip, kezdeısoq bir toı-dýmanda naǵyz izdegen adamyn kózi shalyp qalady. El-jurttan surastyryp, onyń Janar Saǵatqyzy degen boıjetken ekenin anyqtaıdy. Janar bolsa, ol kezde Beıjińdegi mekteptiń 11-synyp oqýshysy edi. Gýań Chýnlan ortalyqqa jedelhat jiberip, telefon shalyp, jas qyzdy dereý aldyrtady. Janar da jasqanǵan joq, basyna qonǵan baqty jiberip almaýǵa tyrysty. О́z rólin asqan jaýapkershilikpen, múltiksiz oryndady. Tabıǵatynan sezimtal, aýqatty shańyraqta ósken Janar esh qınalmaı-aq jetim Ǵaınıdyń obrazyna enip ketedi. Sebebi, bul personaj Janarǵa qatty unaǵan-dy. Ǵaınıdy somdaý arqyly ol balalyq shaǵyna oraldy.
Bul kórkem fılm qalyń kórermenniń kóńilinen shyqty. Osy tusta Janardyń baıaǵy armany qaıtadan boı kóterdi. Sóıtip, ádebıetshi bolýǵa oqtalǵan qyz eki oıly bolyp qalady. Ýaqyt bolsa tyǵyz. Mekteptiń bitýine birer aı ýaqyt bar. Al Janar áli sheshim qabyldaǵan joq. Ne o jaqqa, ne bu jaqqa shyǵýy kerek. Jalpy, qalyń Qytaıda ómirlik jolyńdy bir-aq ret tańdaısyń. Mıllıondaǵan básekelestiń arasynda shań qaýyp qalmaýyń úshin bir sátke de qatelespeý kerek. Janar biraz oılanyp-tolǵanyp, ózdiginen sheshimge kele almaǵan soń aǵasy Amantaıdan aqyl-keńes suraıdy. Bir kóılek buryn tozdyrǵan Amantaı táýir amal tabady. Sol kezde Qytaıda synaqtyń eki túri bar edi: kásiptik jáne jalpy synaq. Ánshi, mýzykant, ártis bolam degen talapkerden jalpy synaqtan buryn kásiptik emtıhan alynady. Iаǵnı, sheberligi synǵa túsedi. Al jalpy emtıhan kúlli memleket boıynsha keıin tapsyrylady. «Sen aldymen kásiptik emtıhanǵa bar, odan ótpeı qalsań, jalpy synaq tapsyr da ádebıetshi bola ber», – dep aǵasy qaryndasyna keńes beripti. Janar kásiptik emtıhannan súrinbeı ótip, 1987 jyly Beıjiń teatr ınstıtýtynyń akterlik fakýltetine oqýǵa túsedi.
Shyńjań qazaqtarynyń tili men bizdiń el qazaqtary tiliniń aıyrmashylyǵy kóp. Dıalektisinde de, termın qoldanýynda da edáýir ózgeshelikter bar. Eki jaq qazaqtarynyń sóıleý máneri, oılaryn jetkizýi bir-birine onsha uqsamaıdy. Al Janar qaı jaqtyń qazaǵymen de uǵysa alady. Reseıde oqyǵan ol orys arasyndaǵy qazaqtyń da jaıyn jaqsy túsinedi. Tek qazaqsha emes, qytaısha, oryssha, aǵylshynsha sóıleıdi. Sol tilderde oılaı alady. Janarmen suhbat barysynda: «Sizdiń basqa rejısserlerden ereksheligińiz nede?», – dep suradyq. Ol kidirmesten: «Men qazaq bolyp týǵanmyn. Qytaı arasynda óstim. Orys ishinde kásibı jaǵynan shyńdaldym. Sheteldiktermen biraz aralastym. Ár ortada onshaqty jyl ótkizdim. Ár ultqa sińip, qaı-qaısysynan da kóp nárse úırendim. Sondyqtan basqa rejısserlerge qaraǵanda meniń ereksheligim – jan-jaqtylyǵym shyǵar. Áriptesterim kez kelgen jaıtqa tek bir qyrynan qaraıdy. Al men aldymen qazaqtyń kózqarasymen qaraımyn, qytaıdyń oı súzgisinen ótkizemin, orystyń ıdeologııasymen salystyramyn», – dedi. Janardyń bul qasıeti jaıynda Halyqaralyq kıno festıvaliniń tóraǵasy Monreal myrza: «Bir bóliginde orys tili qoımasy, ekinshi bóliginde aǵylshyn tili qoımasy, úshinshi bóliginde qytaı tili qoımasy, taǵy bir bóliginde ana tilińniń qoımasy bar myna kishkentaı basyń keremet-aq eken», – depti.
«Mır» telearnasynyń tilshisi
Mundaı jetistikke qol jetkizýine shetelde bilim alǵany septigin tıgizdi. Ol Beıjiń teatr ınstıtýtynda oqyp júrgende ozattar qatarynan kórinedi. Oqýdyń alǵashqy jylynyń qorytyndysy boıynsha ýnıversıtettegi jalǵyz qazaq qyzy kósh bastaıdy. Sol tusta úkimet oqý ozattaryn Keńes Odaǵyna bilim alýǵa jiberetin. Jalǵyz ózi júzden júırik shyǵyp, Reseıge joldama aldy. Baǵy janǵan Janar 1988 jyly Máskeýge baryp, orys tili kýrsyn oqıdy. Bir jyl ótken soń akterlik ónerin ushtaýǵa A.V.Lýnacharskıı atyndaǵy Teatr ınstıtýtyna barady. Keńes eli men Qytaı mádenıet mınıstrliginiń kelisimi boıynsha osy oqý orny tańdalǵan edi. Alaıda, bul bilim ordasy sol jyly sheteldik stýdentterdi qabyldamaıtyn bolyp shyǵady. Sebebin sheteldikter turatyn jataqhanada jóndeý jumystarynyń júrgizilýimen túsindiredi. Janardyń keýdesin kernegen qýanysh bir-aq sátte sý sepkendeı basylady. «Endi elge ne dep baramyn?», – dep kóńilsiz júredi.
Sol kezde oǵan Qazaqstannan kelgen stýdentter ushyrasa ketedi. Olar Janardy týǵan kún keshine shaqyrady. Barsa, óńkeı qazaqtyń qyz-jigitteri qaptap júr. Olardyń arasynda kıno salasynyń mamandary da bar eken. Barlyǵy da áıgili VGIK-tiń stýdentteri kórinedi. Bular qandas qyzǵa jany ashyp, ony ózderiniń qataryna qosylýǵa, ıaǵnı, VGIK-ke túsýge úgitteıdi. Jalǵyzsyrap júrgen Janardyń kóńili mundaı usynystan keıin jadyrap sala beredi. Kelesi kúni Qytaıdyń elshiligine baryp, bar jaǵdaıdy túsindirip, VGIK-ke túskisi keletinin aıtady. Kóp uzamaı ótinishi qoldaý tabady. Sodan bar synaqtan súrinbeı ótken Janar 1989 jyly Búkilodaqtyq memlekettik kınematografııa ınstıtýtynyń birinshi kýrsyna rejısser mamandyǵy boıynsha qabyldanady. Sál jańylsa, jolda qalatynyna kózi jetken Janar oqýǵa baryn salady. Qatarlastarynan basym túsip, únemi úzdikter qatarynan kórinedi. Oqý bitirer jyly dıplomdyq jumysy retinde «Aptanyń segizinshi kúni» degen shaǵyn fılm túsirdi. Ol eńbegi belgili rejısserler tarapynan laıyqty baǵasyn aldy. Osylaısha Janar ózge elde júrip ózin moıyndata bastady.
Janardyń jan-jaqty maman ekenin atap óttik. Ol – ádebıetshi, rejısser, ártis jáne telejýrnalıst. Aldyńǵy úsh kásipti júrek qalaýymen ózi tańdady. Al jýrnalıstıkaǵa atsalysamyn degen oı úsh uıyqtasa túsine kirmepti.
Janardyń ártistik ónerinen habardar reseılik áriptesteri bir kúni ony «Býdda arýaǵynyń oralýy» atty fılmde qytaı qyzynyń rólin somdaýǵa shaqyrady. Buǵan deıin de ol oqý oqı júrip biraz kórkem fılmde shaǵyn rólderdi oınaǵan. Sonymen, Janar túsirilimge keledi. Ádettegideı daıyndyq jumystary júrip jatyr. О́zin-ózi retke keltirip, grımdeý bólmesinde otyrǵan-dy. Jasy Janarmen shamalas bir orys jigiti kirip keledi. Bólmedegi qyzdardy sholyp ótip, «Jýyrda «Mır» teleradıokompanııasy ashylady. Jańa telearnaǵa jýrnalıst, júrgizýshi, assıstent kerek!», – deıdi ol. Habarlamany estigender dereý álgi jigitti qorshap alady. Al ol bolsa, bólmeniń bir buryshynda bularmen sharýasy bolmaı, ózimen-ózi beıqam otyrǵan boıjetkenge jaqyndaıdy. «Siz ne ǵyp otyrsyz? Kastıngke qatyspadyńyz ba?». Janar óziniń Qytaı qazaǵy ekenin aıtyp: «Men sizderge jaramaıtyn shyǵarmyn, sheteldikpin ǵoı», – deıdi. Álgi jigit: «sheteldik bolsań, tipti jaqsy», – dep, erteńgi kastıngtiń qaı jerde ótetinin aıtyp, bólmeden shyǵyp ketedi.
Janar táýekelge bel býyp, synaqqa qatysady. Ol kezde orysshasy meılinshe jetilgen, ártis, rejısser retinde edáýir tanylǵan kezi edi. Synaqtan qınalmaı ótip, «Mır» telearnasyna jumysqa alynady. Aldymen qatardaǵy tilshi, keıin jańalyqtar baǵdarlamasynyń júrgizýshisi bolyp qyzmet isteıdi. Orysshasy men qytaıshasyn qatar qoldanyp, Qytaıdy Reseıge, Reseıdi Qytaıǵa tanystyratyn birneshe birlesken jobalardy júzege asyrady. Eki el arasyndaǵy mádenı sharalardy, resmı kezdesýlerdi júrgizedi. Ol nebári eki-úsh jyl ishinde halyqaralyq dárejedegi telejýrnalıst bolyp shyǵa keledi.
«Quryshty» shynyqtyrǵan qyz
Qytaıda jylyna 400-ge jýyq irili-usaqty fılmder men telehıkaıalar túsiriledi. Olardyń ishinde Aspanasty eliniń basshylary men belgili tulǵalary týraly fılmderdi jurt erekshe qyzyǵýshylyqpen qaraıdy. Mundaı joǵary dárejeli kınokartınalardy túsirýdi úkimet qatardaǵy rejısserge tapsyra qoımaıdy. Bul jumysqa óte tájirıbeli, tarıhtan mol habardar bilikti mamandar tartylady. Saıası, tarıhı máni bar jobalar memlekettiń únemi qadaǵalaýynda bolady. Osyndaı aýyr júkti moınyna artyp, abyroımen alyp shyqqan rejısserdiń eńbegi laıyqty baǵalanady. Kópshiliktiń kóńilinen shyqqan fılmderdiń avtorlaryna joǵary dárejeli memlekettik syılyqtar beriledi. Ol fılm únemi úzdikter sanatynda bolady. 2007 jyly sol úzdikterdiń qataryna «Bir dáýirdiń jastary» degen telehıkaıa endi. Sol jyly bul fılm «Eń úzdik memlekettik týyndy» ataýyn ıelendi. Avtory, bizdiń qandasymyz – Janar Saǵatqyzy. Atalmysh telehıkaıada Qytaı kósemi Mao Sze Dýnnyń balalyq shaǵy baıandalǵan. Jıyrmadan astam serııany qamtıtyn kınoepopeıada Maonyń ósý joldary, ózindik ıdeologııasy qalyptasyp, kóshbasshy bola bastaǵanǵa deıingi ómiri beınelenedi. Osy kınotýyndy qytaılyqtardyń yqylaspen kóretin qyzyqty hıkaıasyna aınaldy.
«Bir dáýirdiń jastary» Janardy kúlli Qytaıǵa tanymal etti. Degenmen, talantty rejısser qyzdyń atyn eń alǵash tanytqan kınolenta bul emes edi. Janar dese, jurt aldymen ataqty Nıkolaı Ostrovskııdiń «Qurysh qalaı shynyqty?» romanyn eske alady. Janar – osy romandy telehıkaıa etip shyǵarǵan rejısser. Bul hıkaıany túsirýge 270 kún ýaqyt ketipti. Kıno Ýkraınada túsirildi. Janardy osynda arnaıy shaqyrdy. О́ıtkeni ol til biledi, Ostrovskııdi óz tilinde oqyǵan, mundaǵy keıipkerlerdiń jan dúnıesine tereń boılaı alady.
Aldymen Janar bul túsirilimge qosalqy rejısser retinde kelip, keıinnen bas rejısser bolyp bekitildi. Bul týyndy týraly kıno maıtalmandary baǵaly pikir aıtyp, jyly lebiz bildirdi. Máselen, Qytaıdyń kórnekti qalamgeri Chún Hýa: «Qurysh qalaı shynyqty?» fılmin jasaǵan Janarǵa eshkim teń kelmeıdi!», – depti. Al belgili jazýshy, kınorejısser Satybaldy Narymbetov Beıjińdegi qazaq kınoaptalyǵy barysynda maǵan bergen jeke suhbatynda Janar týraly bylaı dedi: «О́z basym tek bir týyndysyn ǵana kórdim. Ol – «Qurysh qalaı shynyqty?». Muny Janar sekildi túsirgen rejısser joq. Biz ol qyzdy bárimiz keremet jaqsy kóremiz. Atamekenin saǵynatyn qyz ba eken ózi? Atajurttyń kórermenderin ańsamaı ma eken? Bizge kelip, nege bir-eki fılm túsirip ketpeske? Qazaq kınematografııasyna eleýli ózgerister ákeler edi sol qaryndasym…».
Úırenerlik úzdik úlgi
Janar osy kúnge deıin jıyrmaǵa jýyq kólemdi telehıkaıa men kórkem fılm túsiripti. Olardyń barlyǵy derlik kórermendi kóp jınaǵan týyndylar. Ár jumysy eldiń aýzynan túspeıdi. «Qyzyl shıe», «Qyzyl ǵashyqtar», «Keshken kúnder», «Kúnbaǵys talany», «Respýblıka qarsańy», «Qala keńistiginde shoshynǵan qus», «Áskerı kisiniń qupııasy», «Alys ketken erteńgi kún», «Tań aldyndaǵy shaıqas»… Barlyǵy da memlekettik dárejede moıyndalǵan, kóp qoshemetke ıe bolǵan týyndylar. Búginde Janardy túrli laýazymdy qyzmetke shaqyrýshylar jetkilikti. Biraq ol – táýelsiz rejısser. О́zi únemi kóshtiń aldynda júrip úırengen qaısar qyz bireýge quldyq urǵandy qalamaıdy.
«О́zge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette» dep Qadyr aqyn aıtqandaı, Janar – aldymen qazaq tiliniń janashyry. Ol qansha jurttyń tilin bilse de, ana tilin árdaıym bıik qoıady. Bir qyzyǵy, onyń tili mońǵolsha shyǵypty. Sebebi, ata-anasy qyzmet istep júrgen jyldarda ony baqqan kútýshi mońǵol eken. Áıtse de áke-sheshesi Janardy qazaqylyǵynan eshqashan ajyratpaǵan. Abaı men Muqaǵalıdyń óleńderin únemi jattatqan. Qalyń qytaıdyń arasynda hanzýshalap júrse de, úı ishinde qazaqsha sóıleý – zań!
Janardyń ákesi Saǵat Jaıpaquly Shyńjańda gazet tilshisi bolǵan. Keıin, 1970 jyly Beıjińde ashylǵan tuńǵysh Qazaq radıosynyń dırektory qyzmetine taǵaıyndalǵan. Radıo ashylǵan sátten bastap on bes jyl boıy osy qyzmette otyrǵan. Budan soń, qaıtadan Shyńjańǵa baryp, baspany basqarǵan. Janardyń anasy Tursyn Jolymbetqyzy kúıeýi Saǵatpen birge aldymen Shyńjańdaǵy gazette, keıin radıoda qyzmet istegen. Tursyn apamyz aqyndyq ónerge de, qara sózge de beıim. Osy kúnge deıin tórt kitaby jaryq kóripti.
«Ákeden ul týsa ıgi, áke jolyn qýsa ıgi» degendeı aǵasy Amantaı da til men ádebıetke jaqyn. Ol uzaq ýaqyt boıy oqý aǵartý, baspa salalarynda qyzmet istegen. Biraz jyl Beıjiń ulttar baspasynyń qazaq bóliminiń meńgerýshisi bolypty. Búginde kásipkerlikpen aınalysady. Janardyń sińlisi Maıgúl de ata kásipten alshaqtaı qoımapty. Qazir Shyńjań radıosynyń dybys rejısseri bolyp qyzmet isteıdi. Janar sekildi juldyzy jarqyrap janyp turǵan taǵy bir jan bar bul shańyraqta. Ol – Amantaıdyń uly Aıdos. Aıdos – qalyń elge esimi endi tanylyp kele jatqan jas jazýshy. 24 jasynda qytaı tilinde qazaqtar týraly «Aıdos-Sholpan» degen roman jazǵan. Ol eńbegi on myń taralymmen jaryq kóripti. О́leńderi bedeldi basylymdarda únemi jarııalanyp turady. Aıdostyń jazýshylyq, aqyndyq ónerine tánti bolǵan Qytaıdyń belgili qalamgerleri onyń týyndylaryn taldap, arnaıy maqalalar jazǵan. Olardyń qatarynda Qytaı az ulttar jazýshylar odaǵynyń tóraıymy – Ie Meı, «Halyq ádebıeti» jýrnaly bas redaktorynyń orynbasary Sıý Hýadýn, Qytaıdyń Lý Shýn atyndaǵy ádebı syılyǵynyń ıegeri Shen Ýeı sekildi belgili tulǵalar bar.
Janar Saǵatqyzy – mıllıardty moıyndatqan qazaq qyzy. Ol – barshanyń úlgi tutýyna laıyq jan. Qansha shyńǵa shyqsa da qarapaıymdylyǵyn saqtap qalǵany qýantady. «Bul áli eń bıik beles emes», – dep ózin qaıraı túsedi. Janar qazir qytaı tilinde fılm túsirip júr. Biraq kóp uzamaı onyń qazaq kórermenine arnalǵan týyndylaryn da tamashalaýymyz múmkin.
Biz, Qytaıda júrgen qazaq jastary, oǵan kádimgideı arqa súıeımiz. Mıllıardtyń ishindegi asyl gaýhar – brıllıanttaı kúlli eldi ózine tartyp turatyn osyndaı kelbeti kelisken súıkimdi ápkemizdiń bar ekenine myń márte shúkirshilik etemiz. Abaı atamyz aıtqandaı, ózine sengen, eńbegi men aqyly eki jaqtap alyp shyqqan arý qyzǵa, jyraqta janǵan juldyzǵa kóz tımesin deımiz de…
Qalyń qytaıdyń kóginde jarqyrap janǵan juldyzymyz Janar – úırenerlik úzdik úlgi.
P.S. О́tken joly Beıjińde Mahmut Qasymbekovtiń Prezıdent Nursultan Nazarbaev týraly «Elin súıgen, eli súıgen Elbasy» kitabynyń qytaısha basylymynyń tusaýkeseri kezinde «Egemen Qazaqstannyń» basshysy Saýytbek Abdrahmanov maǵan tapsyrmadaı etip bir tilek aıtqan. «1995 jyly, Abaıdyń 150 jyldyǵyn ótkizýge osy Beıjińge kelgenimizde Janar degen qazaqtyń ǵajap qyzyn kórgenbiz. Qytaıdaı elde halqynyń jaqsy atyn shyǵaryp júrgen iri isine de, sulý kórkine de súısinip, Aqseleý aǵam sonda: «Kıno týraly jazatynyń bar ǵoı, osy qaryndasymyz jaıynda jazsaıshy» dep edi. Fılmderin kórmegen soń sonyń retin keltire almaǵan bolatynmyn. Endi sol sharýany, baýyrym, saǵan tapsyraıyn. «Egemen» arqyly elge tanystyryp bershi Janardy», degen. Sol tilekti eskerip, qolǵa qalam aldym. Osy arqyly Aqseleý aǵanyń amanatyn jıyrma jyldaı ýaqyttan keıin men oryndaǵandaı kúıde janym jaılanyp otyrǵan jaǵdaıym da bar.
Dáýren BAÝYRJANULY,
«Egemen Qazaqstan» – Beıjińnen.
Pikir qaldyrý
pikir