QAZAQSTAN О́ZBEKSTANǴA ÚNEMI QYZǴANYShPEN QARAIDY

 

«Ferǵana» halyqaralyq aqparattyq agenttiginiń saıtynda Anatolıı Ivanov-Vaıskopftyń Qazaqstan-О́zbekstan memleketiniń "qyzyq" qarym-qatynasy jaıly materıal jaryq kórgen bolatyn. qamshy.kz saıty qazaq tiline aýdaryp, oqyrman nazaryna usynýdy jón sanady.

Qazaqstan О́zbekstanǵa únemi qyzǵanyshpen qaraıdy. Tashkentte metro salǵanda Almatyǵa metro da kerek bola qaldy. Mıllıon turǵyny joq pa? Olar bul máseleniń de sheshimin tapty. Jaqyn mańdaǵy eldi-mekenderdi Almatyǵa qosa saldy. Eki onjyldyqtan keıin Tashkentte metro ádemi bolǵanymen bizdiń metro jaqsyraq degen salystyrý, qyzý pikirtalas aıaqtalar emes.

Kez kelgen salada da osy. Avtomobıldi qurylysta – bizdiń Chevrolet myqty. Azamattyq avıasııada – olarda Boeing 787, al bizde jaqynda Airbus-320 NEO iske qosylady. Temirjol transportynda – Almatydan Astanaǵa qatynaıtyn joǵary jyldamdyqtaǵy temirjol magıstralin salsaq, «Afrosıab» balanyń áńgimesi bolyp qalady.

Saıasatta da «bizde báribir jaqsyraq» degen ustanym ózekti.

Senimnen aıyrylǵan Qazaqstan

Jaqynda «Novaıa gazeta»-da, sosyn «Qazaqstan oppozısııasynyń sheteldik bıýrosy» atalyp ketken, eks premer, 90-shy jyldardyń sońynda prezıdent Nursultan Nazarbaevpen týyndaǵan aradaǵy kelispeýshilikten keıin Batysqa kóship ketken Ákejan Qaıyrgeldınniń feısbýk áleýmettik jelisindegi paraqshasynda suhbaty jarııalandy. Úlken rezonans týdyrdy – Feısbýktyń Qazaqstandyq oqyrmandary arasynda sırek kezdesetin on myńdaǵan oqylym, on myńdaǵan kórilim, myńdaǵan «laık», «sýper, «mássaǵan».

Mundaı jetistiktiń qupııasy qarapaıym: Ákejan Maǵjanuly «Aqordadaǵy» opponentin eski ádetine salyp synamady. Tań qalarlyǵy, óz nazaryn О́zbekstanǵa aýdardy. Qajygeldınniń aıtýynsha, kórshiniń jaǵdaıy, erteńgi kúni AQSh-taǵy prezıdenttik saılaýǵa baılanysty. Shtattar Astananyń júrgizip otyrǵan saıasatynan kóńilderi qaldy, saılaýda egerde Hılları Klınton jeńiske jetse, AQSh-tyń Ortalyq Azııadaǵy saıası belsendiligi arta túsedi. Sáıkesinshe, Vashıngton Tashkentpen etene baılanysqa túsedi: «Qazaqstan kóp ýáde berdi, sol sebepti artylǵan úmit te zor bolatyn, alaıda eshqaısysy oryndalmady. О́zbekstan bolsa eshqashan eshgkimge ýáde bergen emes. Marqum Islam Karımov bóten bireýlerdiń qyzyl kilemimen kóp júrgen joq, esesine óz eline kelýshilerdiń sanyn arttyra bildi. Jańa bılik te sol baǵyttan taımaıtyn kórinedi. О́zbekstannyń syrtqy saıasaty bloktan tys bolady degen áńgime aıtyldy».

Ortasha statıstıkalyq qazaqstandyqtyń jandy jeri

О́zbekter nápaqa tabý úshin Reseıge ǵana emes, Qazaqstanǵa kóp keletinin maqtanatyn ortasha statıstıkalyq qazaqstandyqtar Qajygeldınniń bul sózin qyzǵanyshpen qarsy aldy. «AQSh úshin Ortalyq Azııadada О́zbekstannan artyq qyzyqty memleket joq» degen Qajygeldınniń sózinen feısbýk oqyrmandary qatarynan úsh jyl daǵdarystan shyǵa almaı júrgen Qazaqstannyń bolashaq damýyn kórdi. Ákejan Qajygeldınniń jazbasyna mynandaı pikirler jazylypty: «О́zbekstannyń bizdikindeı qaryzy joq. Kredıtorlar qaryzdy qaıtarýǵa kelse, qazaqtar ózbekterdiń aýlasyn sypyra bastaıdy», «Kóp ýaqyt ótpeı, biz emes, О́zbekstan Ortalyq Azııaǵa óz tártibin engizedi. Oǵan sebepter barshylyq. Eń bastysy – syrtqy qaryzynyń bolmaýy jáne jergilikti halyqtyń jumys isteý qabilettiligi. Qazaq bolsa jalqaýlyqtan arylar emes. Aıtylǵan ýádeler sóz júzinde qaldy. Biz tańdaǵan jol jarqyn bolashaqqa aparady delingen edi».

Boljaldy О́zbekstan

Qazaqstannyń turǵyndary Tashkenttiń, Samarqandtyń, Naýaıdyń aýlalaryn qashan jappaı sypyratynyn aıtý qıyn. Alaıda jańa basshylyqpen О́zbekstan Orta Azııalyq aýmaqtyń ekonomıkasynyń lokomotıvine aınalýy múmkin degen pikirge kórshige qaraılasyp júrgen qazaqstandyq sarapshylar da bir aýyzdan qosylyp otyr. 

Solardyń biri – QR SIM-niń burynǵy joǵary qyzmettegi tulǵasy Qazbek Beısebaev. «Ortalyq Azııadaǵy ózge kórshilerimen salystyrǵanda О́zbekstan salalyq ekonomıkasynyń kózin ashty. Birinshi kezekte maqtaǵa degen táýeldilikten aryldy. Búgingi tańda О́zbekstan avtomobıl, jeńil, hımııa ónerkásibin, aýyl sharýashylyq ónimderin ústeme baǵasymen eksporttaýda. Bıyl ekinshi zamanaýı gazdy-hımııalyq keshendi eksplýatasııaǵa engizdi. Jańa temirjol jáne avtomobıl joldary ashyldy», - deıdi Qazbek Beısebaev.

Sonymen qatar ol birneshe ózekti máselelerdi atap ótti. Olar: memlekettiń bıznesti qatań qadaǵalaýy, dollardyń qymbat kýrsy, О́zbekstan azamattarynyń eńbek mıgrasııasy. О́zbekstan ekonomıka salasy damýy úshin qajet Qazaqstanda burynnan bar zańnama bazasyn qurýy qajet. Zańnama shyǵysymen munaıdyń halyqaralyq baǵasyna baǵy baılanǵan Qazaqstanmen salystyrǵanda aýmaqtyń aldaǵy qatarly memleketine aınalýǵa múmkindigi bar. Qazbektiń aıtýynsha, respýblıka qazirden bastap óziniń Ortalyq Azııadaǵy kóshbasshylyǵyn kórsetip júr: «О́zbekstannyń prezıdent mindetin atqarýshy Shavkat Mırzıeev Islam Karımovtiń muragerleriniń biri bolyp sanalatyn. Jurt odan habar bolatyn. Qazaqstanda bul taqyrypqa jaq ashýǵa tyıym salynǵan. Sol sebepti О́zbekstan Qazaqstandy shetke yǵystyryp Ortalyq Azııadaǵy saıası, ekonomıkalyq belsendi, yqpaldy memleketke aınalyp otyr. Bylaısha aıtqanda, О́zbekstan Qazaqstanǵa qaraǵanda erteńgi kúni ne bolatynyn boljaýǵa bolatyn el».

Ekonomıka, fınans suraqtary boıynsha analıtık Tólegen Asqarov basqasha kózqaras bildirdi. О́zbekstan naryǵynyń úlken potensıalyn moıyndaı otyryp ekonomıkanyń damýynyń alǵysharty memlekettiń qarjy júıesiniń álsizdigin alǵa tartty. «Birde bizdiń bankırlermen sóılesken edim. Olardyń barlyǵy О́zbekstan bólshek saýdanyń aınalymy boıynsha Qazaqstannan kósh ilgeri ketkenin aıtty. Másele Karım Masımovtyń elge Qazaqstannyń da, Reseıdiń de bankilerin kirgizbeýinde». Tólegen Asqarov О́zbekstannyń jańa basshylyǵy basqa memleketterdiń bankilerine degen qarym-qatynasty ózgertedi degen senbeıdi. Demek respýblıkanyń ekonomıkalyq, saıası áleýeti áleýet túrinde ǵana qalady.

Bári bir jetiden keıin belgili bolady

Ákejan Qajygeldınniń suhbatyna oralaıyq. Materıalǵa súıensek, Ortalyq Azııadaǵy О́zbekstannyń kóshbasshylyǵy AQSh-tyń saılaýynda Donald Tramp jeńis tuǵyrynan kórinse, birneshe jylǵa keıin shegerilýi múmkin eken. Sebebi Trampqa «Afganıstannyń qaıda ornalysqanyn túsinýge jarty jyl ýaqyt kerek». «Kúrmeýi kóp túıin» bir jetiden keıin sheshilmek. Az-aq ýaqyt qaldy.

Tramptyń jeńisi Astanaǵa tıimdi ekenin jasyrmaıyq. Sebebi epatajdy tulǵa qazaqstandyq keıbir bıznesmendermen burynnan beri qoıan-qoltyq aralasyp júr. Kimdermen deısiz be? Bul basqa materıaldyń taqyryby. Bar biletinimiz, ortasha statıskalyq Qazaqstannyń turǵyny úshin Astanalyq fýtbol komandasynyń Tashkent fýtbolshylarymen kezdesýi memlekettiń eleýli oqıǵasy retinde qabyldanady.

Aýdarǵan: Jazıra Baıdaly