Reseı saıty: 300 jyl buryn qazaqtardy joıylyp ketýden aman saqtap qaldyq

Búgin túngi saǵat bir jarymda Reseılik saıt "300 jyl buryn qazaqtyń Kshi júzi Reseı ımperııasynyń qol astyna ótti" degen materıal jarııalady. Qazaqstan men Reseı   oqyrmandary arasynda daý-damaı týǵyzǵan maqalanyń qazaqsha aýdarmasyn "Qamshy" portaly nazarlaryńyzǵa usynýdy jón kórdi.

"1731 jyldyń 21 qazanynda Ábilqaıyr han men Kishi júzdiń aqsaqaldary Anna Ioanovnaǵa ant sý ishedi.

18 ǵasyrdyń basynda Qazaq handyǵy Kishi, Orta jáne Uly júz bolyp úsh júzge bólinedi. Júzder arasynda bereke-birlik bolǵan emes. Ári mońǵol tildi jońǵar halqy zor qaýip keltiretin. Qazaq pen jońǵar taıtalasy uzaqqa sozylady. Bul ýaqyt qazaq tarıhynda "uly jut jyldary" dep atalady. Soltústikte bashqurlar men Edil qalmaqtary da qazaqqa qas edi. Mundaı aýyr jaǵdaı qazaqtyń myqty orystyń kómegine júginýge májbúrleıdi.

Imperııa ol kezde aqyryndap shyǵysqa kóz sala bastaǵan. Sibir qazaqtary Ertis boıyn jaǵalap, Omby, Semeı,О́skemen bekinisterin turǵyzdy. I Petr Azııa halqymen ekonomıkalyq baılanys ornatýdy qalaıtyn. Al, Qazaq handyǵy ımperatordyń oıynsha Azııanyń qaqpaǵy men kilti edi

Kishi júzdiń hany Ábilqaıyr Anna Ioanovnadan jońǵarlarǵa qarsy áskerı odaq quraıyq dep kómek surap kelgen kezde patshaıym qol sozýǵa qarsy bolmaıdy. Esesine Reseıdiń qaramaǵyna ótýin talap etti. 

Kelisimsharttyń zańdy toltyrylýyn Reseı dıplomaty Qutlý-Muhammed Tevkelev (orystar ony Alekseı Ivanovıch deıtin, dalanyń tili men dástúrlerin jaqsy bilgen tatar) óz moınyna alyp, óz mıssııasyn sátti oryndap shyǵady. 1731 jyldyń 10 qazan kúni (eski stıl boıynsha) Kishi júzdiń aqsaqaldary uzaq aqyldasa kele Reseı taǵyna adal bolýǵa Qurandy ustap ant beredi. Osylaısha Qazaq handyǵynyń bir bólshegi Reseı qaramaǵyna ótedi.

Ábilqaıyr bılikti ortalyqtandyramyn degen bólek maqsatty kózdegen edi. Sol sebepti 1731 jyldyń jeltoqsanynda (ózge derekter boıynsha 1732 jyldyń shildesinde) Ábilqaıyrǵa ishki saıası tartysta basymdyq bermes úshin Orta júz, 1740 jyly Uly júz Reseı bıligin moıyndaıdy. Keń dalanyń Reseıge qosylýynyń alǵysharty osylaısha jasaldy"

Maqala astyndaǵy pikirler:​

Apoliticus - Dál búgin qazaq tarıh betterinen joıylyp ketpes úshin Reseı ımperııasynan kómek surap, ant sý ishedi.

Prov - Bul maqala kóp nárseni eske salady. Keı nárselerdi umytpaǵan jón. Qazaqtardyń arasynda orystardyń, Reseıdiń qasynda 300 jyl ǵumyr keshkenderin esten shyǵarǵandar barshylyq. Bul kórinis, ásirese, 90-shy beleń aldy. Nursultan Ábishulyna raqmet! Orystar, nemister, tatarlar Qazaqstanda bolashyǵymyzdy elestete almaı kóbimiz kóship kettik. Jaqsylyqty eske salǵan nesi jaman?!

Moroz-nikolai - Ata-anamnyń Qazaqstanǵa tyń kóterýge ketýine baılanysty men Qazaqstanda dúnıege keldim. Qarapaıym qazaqtan bastap dókeıine sheıin "Ketińder! Bul jer senderdiki emes!" degen sózderi áli qulaǵymda... 90-shy jyldardyń bul jerge qatysy joq.  Qazaqstandyq forýmdardy áli kúnge sheıin oqımyn.  Maǵan senseńiz, olar Reseıge degen jekkórinish sezimine toly.

Gavrıla - Reseı qosyldy da Kishi júz "týz"retinde ómir súrdi az ýaqyt.